ภูมิศาสตร์เป็นศาสตร์ที่มีความสำคัญอย่างไร

จากความหมายและขอบข่ายที่สำคัญของวิชาภูมิศาสตร์ที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า  ภูมิศาสตร์เป็นวิชาที่มีพื้นฐานมาจากการสร้างองค์ความรู้ที่ต้องอาศัยความเป็นเหตุเป็นผลระหว่างกัน เพื่อนำความรู้ดังกล่าวมาใช้อธิบายถึงความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่างธรรมชาติ  มนุษย์  และสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น  เพื่อให้มีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น  จึงต้องอาศัยการนำความรู้ในสาขาวิชาต่างๆมาประกอบเพื่อสร้างเหตุและผลในการสืบค้นจนได้รับคำตอบที่สามารถพิสูจน์ได้  ดังนั้นธรรมชาติและเนื้อหาของวิชาภูมิศาสตร์ถือได้ว่า  เป็นวิชาที่เกิดจาการสังเคราะห์ความรู้ที่มาจากความสัมพันธ์ของประกฎการณ์ที่เกี่ยวข้องระหว่างสิ่งแวดล้อมและมนุษย์

                พื้นฐานการเกิดองค์ความรู้ของวิชาภูมิศาสตร์ที่กล่าวมา   สามารถวิเคราะห์ความสำคัญของวิชาภูมิศาสตร์ได้  2  ลักษณะ  ได้แก่  ความสำคัญของศาสตร์ในแง่ของการสร้างคุณลักษณะที่ดีให้เกิดแก่ผู้เรียน  และความสำคัญขอศาสตร์ในแง่ของการนำไปใช้ประโยชน์ในสภาพปัจจุบัน

1. ความสำคัญขอศาสตร์ในแง่ของการสร้างคุณลักษณะที่ดีให้เกิดแก่ผู้เรียน

                การที่วิชาภูมิศาสตร์มีเนื้อหาที่บรรยายและอธิบายภูมิทัศน์ของโลก  เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการเรียนรู้ทางภูมิศาสตร์  นอกจากผู้เรียนจะได้เรียนรู้ในเนื้อหาของวิชาแล้ว  การใช้เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ต่างๆรวมไปถึงการได้ศึกษาในแหล่งเรียนรู้ที่นำมาใช้ประกอบการศึกษาก็เป็นอีกกระบวนการหนึ่งที่มีความสำคัญต่อผู้เรียน  และในส่วนของผู้เรียนเองจะต้องรู้จักที่จะฝึกทักษะของกระบวนการคิดให้เกิดขึ้น  โดยรู้จักการสร้างจินตนาการหรือสร้างมโนภาพที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาที่กำลังศึกษาร่วมไปด้วย  การดำเนินการด้วยวิธีการดังกล่าวจะช่วยให้การเรียนรู้บรรลุผลและนำไปสู่การศึกษาวิชาภูมิศาสตร์ที่สมบูรณ์อย่างแท้จริง

                วิธีการเรียนรู้ของวิชาภูมิศาสตร์ที่กล่าวมาข้างต้น   ถือว่าเป็นทักษะและกระบวนการเรียนรู้ที่ถูกต้องและมีความสำคัญ  และหากผู้เรียนได้ศึกษาวิชาภูมิศาสตร์โดยสมบูรณ์โดยพบว่าผู้เรียนจะมีคุณลักษณะที่ดี  ดังนี้

                1.  เป็นผู้ที่มีความรู้และความเข้าใจในข้อเท็จจริงต่างๆที่เกี่ยวข้องกับมนุษย์และธรรมชาติแวดล้อมว่ามีความสัมพันธ์ที่สำคัญต่อกันอย่างไรบ้าง

                ผู้เรียนจะเกอดคุณลักษณะในข้อดังกล่าวนี้ได้ต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจในพื้นฐานของวิชาภูมิศาสตร์ในทั้งสองสาขา  ซึ่งความรู้ในแต่ละสาขาสามารถนำมาใช้ตอบคำถามเพื่อนำไปสู่ข้อเท็จจริงที่เกี่ยวข้องอ่างสมบูรณ์และถูกต้อง

          ตัวอย่างเช่น  ประเด็นข้อสงสัยที่ว่า  “เหตุใดพืชพรรณในแต่ละภูมิภาคจึงมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างกัน”หรือ”สภาพทางภูมิศาสตร์ส่งผลต่อการตั้งถิ่นฐานของคนเราอย่างไร”

                จากตัวอย่างประเด็นข้อสงสัยทั้งสองกรณีดังกล่าว  ผู้เรียนสามารถนำองค์ความรู้ในสาขา ภูมิศาสตร์พืชที่มีแนวคิดสำคัญที่ว่า”สภาพทางภูมิศาสตร์มีความเกี่ยวข้องและส่งผลกระทบต่อลักษณะของพืชพรรณ”มาใช้เป็นข้อมูลประกอบการสร้างคำตอบในประเด็นข้อสงสัยดังกล่าวนอกจากนี้ยังสามารุเชื่อมโยงความรู้ไปสู่ภูมิศาสตร์สาขาอื่นๆอีกไม่ว่าจะเป็นสาขาภูมิศาสตร์ดินที่บ่งบอกลักษณะธรรมชาติของดินที่กระจายอยู่ในบริเวณต่างๆของโลก  ซึ่งดินแต่ละชนิด  แต่ละลักษณะส่งผลต่อการเจริญเติบโตของพืชพรรณในแต่ละชนิด  หรือความรู้ในสาขาภูมิศาสตร์ชีวะ  จะให้ความรู้และความเข้าใจที่เกี่ยวข้องกับหลักการที่ว่า”พืชพรรณแต่ละชนิดมีวิวัฒนาการในการปรับปรุงสายพันธุ์ให้เข้ากับสภาพภูมิประเทศที่พืชพรรณนั่นๆขึ้นอยู่” หรือความรู้ในสาขาอุตุนิยมวิทยา และสาขาอากาศวิทยาสามารถให้ความรู้ที่ว่า  สภาพดินฟ้าอากาศมีอิทธิพลต่อพืชพรรณแต่ละชนิด  และแต่ละภูมิภาค  และเมื่อวิเคราะห์ประเด็นข้อสงสัยที่สอง  ผู้เรียนสามารถที่จะนำองค์ความรู้ในสาขาวิชาภูมิศาสตร์การตั้งถิ่นฐาน  ที่บ่งขี้ให้ผู้เรียนเกิดความรู้และเช้าใจในหลักการที่ว่า “ลักษณะภูมิประเทศเป็นส่วนหนึ่งที่มีอิทธิพลต่อการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์”  หรือใช้ความรู้ในสาขาวิชาภูมิศาสตร์ประชากรที่ให้ความรู้เกี่ยวกับลักษณะการย้ายถิ่น การตั้งถิ่นฐานมาใช้เป็นแนวทางในการตอบประเด็นข้อสงสัยดังกล่าวได้

                จากตัวอย่างที่กล่าวมา  ชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนว่า  การศึกษาวิชาภูมิศาสตร์ในสาชาต่างๆสามารถที่จะส่งเสริมคุณลักษณะที่ดีให้แก่ผู้เรียน  โดยเฉพาะการสร้างความรู้  ความเขช้าใจที่จะนำไปสู่ข้อเท็จจริงต่างๆที่เกี่ยวข้องกับมนุษย์  และธรรมชาติสิ่งแวดล้อม

                2. เป็นผู้มีทักษะในการนำความรู้ทางภูมิศาสตร์ไปใช้ให้เป็นประโยชน์ในการศึกษาทำความเข้าใจ  และสามารถอธิบายหรือคาดการณ์  และเสนอแนะวิธีหลีกเลี่ยงหรือบรรเทาความรุนแรงจากปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นได้

                นอกเหนือจากการให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระกว่างมนุษย์กับสิ่งแวดบ้อมทางกายภาพแล้ว  วิชาภูมิศาสตร์ยังมีเป้าหมายาที่จะส่งเสริมให้ผู้เรียนได้นำความรู้  ความเข้าใจดังกล่าวไปใช้เป็นพื้นฐาน  และเป็นแนวทางในการนำมาใช้ศึกษาค้นคว้าความรู้ต่างๆจนสามารถนำความรู้เหล่านั่นมาใช้อธิบายเกี่ยวกับกระบวนการ  ตลอดจนผลกระทบมีความสัมพันธ์กบปรากฏการณ์ทางธรรมชิตที่เกิดขึ้น  ซึ่งถือว่าเป็นอีกเป้าหมายหนึ่งที่วิชาภูมิศาสตร์มุ่งให้เกิดขึ้นแก่ผู้เรียน

                เพื่อให้นักเรียนมองเห็นภาพรวามของความสำคัญของวิชาภูมิศาสตร์ต่อการนำความรู้ในแต่ละสาขามาใช้ประโยชน์เพื่อสร้างคุณลักษณะที่ดีให้ข้อนี้ให้เกิดขึ้น  ขอยกตัวอ่างประเด็นหัวข้อที่เชื่อมโยงความรู้ในวิขาภูมิศาสตร์สาขาต่างๆมาใช้เป็นนาวทางประกอบการศึกษา  และนำมาใช้อธิบายเกี่ยวกับปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้น

                ตัวอย่างเช่น  หัวข้อเพื่อการเชื่อมโยงแนวคิด  คือ  ธรณีพิพัติภัยจากคลื่นยักษ์สึนามิ : การเกิดผลกระทบและแนวทางในการเนินการ จากตัวอย่างในหัวข้อข้างต้น กล่าวได้ว่า วิชาภูมิศาสตร์หลายสาขาสามารถนำมาใช้เป็นแนวทางในการสร้างความรู้ ความเข้าใจ และอธิบายในหัวข้อดังกล่าวได้ เช่น

                ความรู้ในสาขาวิชาธรณีวิทยาเบื้องต้น  จะช่วยให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับพื้นฐานโครงสร้างของเปลือกโลก  ซึ่งความรู้ดังกล่าวจะนำไปสู่ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการในการเกิดแผ่นดินไหว  หรือปรากฏการณ์ต่างๆรวมทั้งประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการเกิดธรณพิบัติภัย  ผลกระทบและแนวทางในการดำเนินการเมื่อเกิดเหตึการณ์ที่สืบเนื่องขึ้น  หรือความรู้ในสาขาอุทกภูมิศาสตร์  จะช่วยให้ผู้เยนเข้าใจและทราบถึงกระบวนการ  ลักษณะของการเกิดปรากฏการณ์ที่เกี่ยวข้องกับน้ำและกระแสน้ำ  ซึ่งเป็นพื้นฐานเชื่อมโยงไปสู่การอธิบายการเคลื่อนที่ของคลื่นสึนามิต่อไป  หรือสาขาวิชาภูมิศาสตร์ภายภาพ  นอกจากจะให้ความรู้เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และธรรมชาติแวดล้อมแล้ว  ยังเป็นพื้นฐานที่ชี้ให้เห็นแนวคิดที่เกี่ยวเนื่องกับความเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นในโลกที่มนุษย์จะต้องพยายามปรับตัวหรือสร้างแนวทางในการปรับสภาพสิ่งแวดล้อมให้สามารถเอื้อต่อการดำรงอยู่หรืออยู่อาศัย  ดังนั้นการคิดต้นหาแนวทางและวิธีการเตือนภัยเพื่อป้องกันผลกระทบจากคลื่นยักษ์สึนามิ  จึงถือว่าเป็นการปรับตัวของเราเพื่อให้อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้

                จากตัวอย่างสาขาวิชาภูมิศาสตร์ที่กล่าวมาชี้ให้เห็นได้ว่า  วิชาภูมิศาสตร์เป็นศาสตร์ที่สามารถสร้างคุณลักษณะที่ดีตามที่กล่าวไว้ในเบื้องต้น

                3. เป็นผู้ที่มีทัศนคติที่ดีต่อการอนุรักษ์และการใช้ทรัพยากรธรรมชาติได้อย่างเหมาะสมและเห็นความสำคัญของการรักษาสภาพแวดบ้อมทั้งในระดับชุมชน  ระดับประเทศ  และระดับโลก

                โดยทั่วไปการเกิดทัศนคติและค่านิยมที่ดีต่อสิ่งหนึ่งสิ่งใดหรือเรื่องหนึ่งเรื่องใดที่จะเกิดขึ้นกับบุคคล  ย่อมจะต้องอาศัยพื้นฐานจากการสร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง จนเกิดเป็นความตระหนักในความสำคัญต่อสิ่งนั่นหรือเรื่องนั้นโดยเฉพาะขึ้น การมีทัศนคติและค่านิยมที่ดีที่เชื่อมโยงเกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์  คลอดจนการใช้ทรัพยากรธรรมชาติได้อย่างถูกต้องเหมาะสม  เป็นคุณลักษณะที่ดีอีกประการหนึ่งของผู้เรียนวิชาภูมิศาสตร์  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสาขาวิชาการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่ประกอบด้วยหลักการและวิธีการในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติด้วยคามระมัดระวัง  และขาดความระมัดระวัง  ซึ่งความรู้ความเข้าใจดังกล่าวจะช่วยให้ผู้เรียนเกิดทัศนคติและค่านิยมที่ดีต่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

                จากตัวอย่างที่กล่าวมาชี้ให้เห็นว่า วิชาภูมิศาสตร์มีความสำคัญ  และส่งผลต่อการสร้างคุณลักษณะที่ดีดังกล่าวให้เกิดขึ้นแก่ผู้เรียนได้อย่างชัดเจน

2. ความสำคัญของศาสตร์ในแง่ของการนำไปใช้ประโยชน์ในสภาพปัจจุบัน

                ในระยะเริ่มต้นของการศึกษาวิชาภูมิศาสตร์  นักภูมิศาสตร์ศึกษาลักษณะเฉพาะของสถานที่ต่างๆในโลกอย่างคร่าวๆซึ่งข้อมูลที่ได้อาจไม่มีความละเอียดชัดเจนมากนัก  แต่ในปัจจุบันความก้าวหน้าของวิทยาการอที่เอื้อต่อการเก็บรวบรวมข้อมูลที่นำมาใช้ประกอบการศึกษา  ส่งผลให้นักภูมิศาสตร์ปรับเปลี่ยนรูปแบบและวิธีการศึกษา  จากการศึกษาลักษณะพื้นที่อย่างคร่าวๆมาสู่การศึกษาเฉพาะเจาะลึกลงไปในรายละเอียดของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในพื้นที่นั้นๆ  ซึ่งได้ได้ว่าเป็นวิธีการสร้างความเช้าใจเกี่ยวกับความสัมพันธ์ในเชิงพื้นที่  นอกจากนี้หากพิจารณาเป้าหมายในการศึกษาของวิชาภูมิศาสตร์ก็จะเปลี่ยนไปจากเดิม   จาการสามารถอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น  รวมไปถึงวิธีการแก้ปัญหาตลอดจนการวางแผนในการตัดสินใจเพื่อดำเนินการ

                จากรูปแบบวิธีการและเป้าหมายของวิชาภูมิศาสตร์ที่กล่าวมา  เมื่อวิเคราะห์ความสำคัญในการนำหลักการทางภูมิศาสตร์มาใช้ประโยชน์ในสภาพปัจจุบัน จะพบว่าวิชาภูมิศาสตร์นำมาใช้ทั้งในกระบวนการทางด้านสังคมศาสตร์และทางด้านวิทยาศาสตร์  โดยครอบคลุมการดำเนินการที่สำคัญใน2ลักษณะ ประกอบด้วย การน้ำมาใช้แก้ไขปัญหาวิกฤตการณ์ต่างๆที่เกี่ยวเนื่องกับข้อมูลเชิงภูมิศาสตร์